Czy tylko prawnik – radca prawny lub adwokat – mogą reprezentować m.in. ZUS?
Sąd Najwyższy w dniu 13 października 2011 roku w składzie 7 sędziów podjął bardzo istotną uchwałę dotyczącą podmiotów uprawnionych do reprezentacji Dyrektora Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji przed sądami (sygn. akt II UZP 6/11) :
Treść uchwały:
Sąd Najwyższy podjął uchwałę:
Pracownik Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa
Spraw Wewnętrznych i Administracji niebędący radcą prawnym
nie może być pełnomocnikiem procesowym Dyrektora tego
Zakładu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 87
§ 1 i 2 k.p.c.) i nadał jej moc zasady prawnej.
Dotychczasowa praktyka
Z naszych dotychczasowych doświadczeń wynika, że w większości spraw przed Sądami organy rentowe dotychczas były reprezentowane przez pracowników tych organów, nie będących adwokatami lub radcami prawnymi. Wyjątkiem były najpoważniejsze sprawy, toczące się o bardzo duże kwoty lub takie, których stan faktyczny wymagał szczególnej wiedzy. Jednakże w ogromnej większości spraw organy rentowe ograniczały się do ustanowienia pełnomocnikiem pracownika, który wcześniej merytorycznie zajmował się daną sprawą.
Pracownik nie może reprezentować
W uzasadnieniu wskazanej wyżej uchwały Sad Najwyższy stwierdził:
Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego (…) będący stroną w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych nie ma więc osobowości prawnej, nie jest też przedsiębiorcą. Nie może więc skutecznie ustanowić swojego pracownika pełnomocnikiem procesowym, gdyż nie są spełnione przesłanki art. 87 § 2 k.p.c.
(…)
mająca zdolność sądową i procesową strona, która nie jest osobą prawną ani przedsiębiorcą, nie może ustanowić pełnomocnikiem procesowym zatrudnianych przez siebie pracowników, którzy nie legitymują się statusem radców prawnych.
Sąd Najwyższy zwraca uwagę na konieczność zmiany przepisów KPC
W uzasadnieniu omawianej uchwały Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że pomimo iż analiza prawna przepisów prowadzi do takiej treści uchwały, to sytuacja ta jest niezrozumiała i ustawodawca powinien rozważyć zmianę przepisów prawa w celu umożliwienia pracownikom występowania przed sądami:
De lege lata należałoby więc postulować uzupełnienie tego braku przez wprowadzenie
stosownego przepisu do Kodeksu postępowania cywilnego w dziale III regulującym
postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.
Co z postępowaniami zakończonymi i trwającymi, w których po stronie organu rentowego nie występował radca prawny / adwokat?
Wyjątkowo istotne rozstrzygnięcie znalazło się na końcu omawianej uchwały. Sytuacja, w której Sąd Najwyższy stwierdza, że niezgodną z prawem jest sytuacja reprezentacji organu rentowego przez jego pracowników, mogłaby doprowadzić do wznawiania zakończonych już postępowań na niespotykaną skalę. Od 1 lipca 1996 roku a więc od dnia wejścia w życie ustawy o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej – Prawo upadłościowe i Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 43, poz.189), pełnomocnikami procesowymi jednostki organizacyjnej, nieposiadającej osobowości prawnej i niebędącej innym podmiotem gospodarczym prowadzącym działalność gospodarczą na zasadach określonych w odrębnych przepisach, w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie mogli być jej pracownicy.
Zdaniem Sądu Najwyższego, taka sytuacja byłaby jednak nie do zaakceptowania. Sąd ten stwierdził więc, że dokonana w uchwale wykładnia ma zastosowanie na przyszłość, od dnia jej podjęcia.
Oznacza to, że Sąd Najwyższy znacząco ograniczył możliwość wykorzystywania przedmiotowej uchwały jako podstawy do wnoszenia skarg o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnymi orzeczeniami opartymi na wykładni odmiennej niż w wykładnia zastosowana w uchwale. Zasada prawna ustanowiona przez Sąd Najwyższy zaczęła wiązać od dnia podjęcia uchwały tj. od dnia 13 października 2011 roku. Dopiero od tej daty należy więc badać, czy organ rentowy był w postępowaniu sądowym reprezentowany przez radcę prawnego lub adwokata.
Omawiana uchwała dotyczyła Dyrektora Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Tymczasem Sąd Najwyższy w innym składzie (III UZP 3/11) odpowiadając na pytanie
Czy pracownik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie będący radcą prawnym może być pełnomocnikiem procesowym tego Zakładu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych?
stwierdził, że oddziały ZUS realizują zadania całego ZUS, który ma osobowość prawną, a w związku z tym może on udzielać pełnomocnictwa swoim pracownikom pełnomocnictwa do występowania przed sądem.
Zobacz również : zakres usług w sprawach z ZUS